Kreće obnova vile Karađorđevića kod Han Pijeska: Stolicu kralja Aleksandra vraćaju kući

03.07.2022 08:07

Još u vrijeme austrougarske vladavine na prostoru današnje BiH, Han Pijesak i okolina bili su istraživani kao područje pogodno za razvoj planinskog turizma. Mjerenjima je utvrđeno da je na visovima i padinama Romanije i okolnih planina visoka koncentracija ozona, koji vazduh čini zdravim, a svakako najzdravijim u ovom dijelu Evrope.

Čak su i austrougarske vlasti imale namjeru da ovu prirodnu vazdušnu banju eksploatišu kao mjesto elitnog turizma gdje su planirali gradnju ljetnikovaca i ostalih pratećih objekata. Prema njihovim planovima, na ovom prostoru trebalo je da borave i sami članovi carske porodice, ali, na njihovu žalost, Prvi svjetski rat i politički događaji koji su uslijedili omeli su planove.

Kraljevska porodica Karađorđević o ovom prostoru prvi put je čula 1920. godine prilikom posjete regenta Aleksandra Sarajevu, kada se izbliza upoznao sa lokacijom i ljudima koji tu žive kao i istraživanjima koje su vršili Austrijanci. Tada je ujedno i donesena odluka o gradnji lovačkog zamka u kojem je prestolonasljednik stanovao za vrijeme lova po bosanskim planinama.

Prema riječima direktorice narodne biblioteke “Branko Čučak” Ozrenke Radulović , za izgradnju ljetnikovca ili kako je u ovoj lokalnoj zajednici zovu, vile Karađorđevića, iskorištena je dokumentacija Austrougarske.

- Objekti romanijskog kraljevskog dvorca Karađorđevića počeli su se graditi 1921. godine, a useljeni su 1924. Unutrašnjost rezidencije bila je ukrašena predmetima narodnog stvaralaštva i primijenjene umjetnosti. Na prvom mjestu se ističu slike sa motivima iz prirode i krajolika planinskih predjela koje je radio slikar Spiridon Bocarić - kaže Radulovićeva.

Prema dokumentima, do kojih je biblioteka došla, ljetna rezidencija Karađorđevića u Han Pijesku nije obuhvatala samo jednu građevinu.

- Kompleks kraljevskog dvorca obuhvatao je ograđeni prostor koji su činili glavna zgrada, vila za prinčeve, vila za svitu, kasarna za gardu i prateći pomoćni objekti kao što su garaža, mašinska zgrada, kuća za mašinistu te lovačke kuće u Visočniku i Vrelima. Kompleks je takođe tada imao i sopstvene rezervoare za vodu i bio je povezan na tadašnji električni i telegrafsko-telefonski sistem - ističe ona.

Ovo mjesto bilo je jedno od posljednjih boravišnih tačaka kralja Petra Drugog i članova kraljevske vlade u Aprilskom ratu 1941. godine. Svi objekti stradali su u Drugom svjetskom ratu, ali je kompleks popravljen i korišten nakon sukoba. Godine 2005. kompleks je skoro u potpunosti izgorio, a rekonstrukcija napuštenog i zaraslog prostora bi, prema planovima lokalne zajednice, trebalo da počne ove godine.

Posjete

Han Pijesak od 1920. godine posjećuju sve generacije kraljevske porodice Karađorđević. Posljednja posjeta kraljevske porodice ovom mjestu bila je u februaru ove godine kada je došao princ Filip, dok su krajem 90-ih Han Pijesak posjetili princ Tomislav i princeza Jelisaveta.

Načelnik Odjeljenja za upravljanje razvojem, privredu, finansije i društvene djelatnosti opštine Han Pijesak Slavica Ašonja kaže za “Glas” da se ideja o rekonstrukciji ljetne rezidencije Karađorđevića prvi put javila prije desetak godina.

- Uvijek smo znali da je to kulturno-istorijski biser na području opštine Han Pijesak, međutim svijest o važnosti tog objekta se pojačava u posljednjih nekoliko godina. Na neki način naše pravo saznanje o tome šta imamo i koliko to vrijedi datira iz 1999. godine kada je na zahtjev opštine republički Zavod za zaštitu kulturno-istorijskog  i prirodnog nasljeđa izvršio valorizaciju - kaže Ašonja.

Prva faza rekonstrukcije jedinog objekta Karađorđevića na području BiH trebali bi da počne u avgustu ove godine, poslije sprovedene tenderske procedure.

- Mi ove godine radimo prvu fazu, a to je gruba gradnja do krova. Dalja gradnja će zavisiti od sredstava i nadamo se da će važnost ovog projekta privući potrebna sredstva. I ove godine imamo dio od Vlade Republike Srpske iz programa javnih investicija i planiramo da ako budemo mogli sve završimo u roku od tri godine. Bilo bi odlično da imamo sredstava da to uradimo odjednom, međutim vrijednost i kompleksnost te građevine kao i zahtjevi da se ispoštuju određene procedure zahtijevaju duži vremenski period - kaže ona.

Izgled rekonstruisanog objekta biće nalik na onaj građen 1921. godine, a koji je u toku Drugog svjetskog rata srušen i on će imati samo manje izmjene u smislu modernih pristupa. Ono što je osnovni cilj jeste da taj objekat bude onakav kakav je bio u vrijeme Karađorđevića u smislu materijala i gabarita. Prema studiji izvodljivosti i urađenom biznis planu objekat bi trebalo da ima komercijalnu, ali i kulturno-istorijsku komponentu.

- Biće tu i smještajne jedinice tako da će to biti objekat hotelsko-ugostiteljsko-restoranskog tipa, turistički objekat, a još tražimo modalitet upravljanja. Otvoreni smo i za javno-privatno partnerstvo, ali i za pregovore sa zainteresovanim stranama - naglasila je Ašonja.

Prije izgradnje ljetne rezidencije Karađorđevića Han Pijesak je bio samo malo mjesto na putu Sarajevo - Beograd, a izgradnjom dvorca postao je boemsko mjesto.

- Kada je kralj napravio dvorac elita je počela da dolazi ovdje, a 20-ih godina smo imali tri hotela, ali su te zgrade nažalost srušene. Pored toga bilo je pet pilana kao i nekoliko banaka - ističe Ozrenka Radulović.

U biblioteci čuvaju originalne predmete iz dvora Karađorđevića.

- Vitrine, dvije komode, sto i stolica kralja Aleksandra nalaze se u biblioteci. To se dobilo nacionalizacijom 1948. godine. Imamo i svjedočanstvo sa te licitacije na kojoj je direktor tražio da se namještaj premjesti u biblioteku - naglašava ona.

Svi koji žele mogu da posjete biblioteku i vide ove eksponate pa čak i sjede u stolici kralja Aleksandra.

Turizam

Rekonstruisana ljetna rezidencija Karađorđevića kod Han Pijeska biće nosilac razvoja turizma, ne samo ove lokalne zajednice već čitave regije pa i Republike Srpske, sa ponosom ističe načelnik ove lokalne zajednice Slobodan Đurić.

- Mislim da će to biti kulturni centar ove regije i bićemo prepoznatljivi i šire, jer je to jedini objekat kraljevske porodice Karađorđević u BiH. Svi su znali da iskoriste takve objekte i mislim da je Han Pijesak u tom smislu izgubio mnogo vremena što to do sada nije urađeno i ovo je posljednji momenat da krenemo u rekonstrukciju objekta, koja bi trebalo da  traje tri godine - navodi Đurić.